Kans op nieuwe energiecrisis door oorlog in Oekraïne klein

ANALYSE – De oorlog tussen Oekraïne en Rusland staat ook dit jaar op het lijstje van geopolitieke risico’s waar financiële markten rekening mee moeten houden. De meeste militaire analyses en gesprekken met defensie-experts leiden tot de conclusie dat de kans verreweg het grootst is dat de oorlog zich dit jaar voortsleept.

2024 wordt waarschijnlijk een soort van overgangsjaar voor Oekraïne, waarin het land zijn militaire slagkracht met hulp van het Westen ververst en aanvult, om in 2025 Rusland in de verdediging te drukken. Althans, in de positieve scenario’s.

Immers, zonder blijvende grootschalige militaire en financiële steun van bondgenoten maakt Oekraïne geen kans tegen Rusland. De Russische economie is vele malen groter dan de Oekraïense, de Russische strijdkrachten plaatsen in aantallen en wapensystemen het Oekraïense leger in de schaduw en de Russische bevolking is drie keer zo groot als die van Oekraïne.

In de Verenigde Staten komt nieuwe steun voor Kyiv momenteel zeer moeizaam van de grond en ook in Europa is op diverse plekken het enthousiasme voor hulp aan Oekraïne danig getemperd.

Wij verwachten niet dat de steun dit jaar helemaal stil komt te liggen – daarvoor zijn de meeste politici in de VS en Europa wel voldoende doordrongen van het gevaar voor het Westen van een onder de voet gelopen Oekraïne – maar het zal wel veel voeten in de aarde hebben om geld- en wapenleveranties gaande te houden/op te voeren.

Extra Amerikaanse steun voor Oekraïne zit inmiddels in het vat bij het Congres en de Europese Unie is druk doende om sluiproutes te creëren, zodat steun naar Oekraïne mogelijk blijft buiten de geijkte Brusselse paden om.

De vrees is dat de Europese verkiezingen in juni populisten meer wind in de zeilen geven en een deel van die populistische politici is kritischer over hulp aan Oekraïne.

Verder maakt Donald Trump een behoorlijke kans om weer Amerikaans president te worden bij de verkiezingen van 5 november. Hij heeft in het verleden bewezen niet zoveel problemen te hebben met Poetin. Dit kan het plaatje voor de Amerikaanse militaire steun aan Oekraïne in 2025 doen kantelen.

Risico van nieuwe energiecrisis door Oekraïne is kleiner

De voor westerse beleggers en bedrijven belangrijkste vraag met betrekking tot de oorlog is of we nog een keer een grootschalige verstoring krijgen van aanvoerlijnen en de energiemarkt. Ofwel: een herhaling van de energiecrisis van 2022.

De intensiteit van de aanvallen over en weer (inclusief dieper achter Russische linies en op Russisch grondgebied) nam de afgelopen maanden weliswaar toe, maar vooralsnog zijn er geen tekenen dat komende kwartalen een zodanige escalatie optreedt, dat goederenvervoer en/of energieleveringen substantieel geraakt worden.

Bovendien hebben westerse landen en bedrijven de afgelopen paar jaar laten zien dat ze – na de aanvankelijke schokken – om Oekraïne en Rusland heen kunnen werken.

De afhankelijkheid van de rest van de wereld van energie uit Rusland en Oekraïne is bijvoorbeeld danig teruggebracht. Europa koopt nog wel Russisch gas in dat vervoerd wordt via pijpleidingen die door Oekraïne lopen, maar dat gaat om steeds kleinere hoeveelheden. Onder meer de aanvoer van vloeibaar aardgas dat per schip uit de VS en andere landen wordt aangevoerd, is een belangrijk alternatief geworden voor Europa.

Het basisscenario voor 2024 is dat er geen zodanige escalatie van de oorlog optreedt, dat financiële markten er rechtstreeks hard door geraakt worden. Al wil dit niet zeggen dat militaire escalatie is uitgesloten.

In een alternatief scenario is de kans op dit moment het grootst dat Rusland zijn offensief opschroeft – wellicht in de aanloop naar of kort na de Russische verkiezingen van maart.

Bondgenoten van Oekraïne worstelen met de militaire hulp: Amerikaanse en Europese wapenvoorraden raken of zijn al uitgeput. Menig politicus in westerse landen wil – begrijpelijkerwijs – de eigen strijdkrachten voorrang geven en de defensie-industrie is huiverig om de productiecapaciteit uit te breiden zonder langdurige toezeggingen voor bestellingen. Door dit alles zou de Russische president Vladimir Poetin kunnen redeneren, dat dit het juiste moment is om door te pakken.

Mocht de oorlog intensiveren, dan hoeft dit niet direct te betekenen dat de containertarieven en/of de olieprijs door het dak gaan – al zullen we zeker (verdere) prijsstijgingen zien, omdat dit scenario niet is ingeprijsd op financiële markten.

Het is wat dit betreft goed om het volgende citaat van de voormalige Amerikaanse diplomaat Philip Zelikow in het achterhoofd te houden. Zelikow schreef eind vorig jaar in het blad Foreign Affairs:

"The default assumption of most Western policymakers is that these rivals  are led by fundamentally rational regimes that will not court the risks of seeking violent change. That was the default assumption a year before Russia invaded Ukraine. It was the default assumption the day before Hamas invaded Israel."

Andy Langenkamp is strategisch analist bij ECR Research & ICC Consultants